توهم پندار

یکی دیگر از موانع بزرگ در مسیر خودشناسی، توهم دانستن است. اینکه فرد خود را دانا به همه ی علومی می داند که در حال خواندن یا گوش دادن به آنهاست، اما به واقع به خاطر توهمی که از دانستن برایش به وجود آمده، خود را از دانستن مطالب جدید، بی نیاز می داند. توهم پندار یکی از امراضی است که برای افراد مبتدی در مسیر خودشناسی همیشه وجود دارد و در آنها دیده می شود. فرد با خواندن چند کتاب و گوش دادن به چند سخنرانی و سمینار، خود را عالم دهر و دانای همه چیز دان احساس می کند.

به همین خاطر دیگر از یاد گرفتن و فهمیدن تعالیم جدیدتر و ژرف خودداری می کند. به این دلیل هیچ نقص و نقصانی در خود احساس نمی کند و خود را انسانی کامل و به دور از نقص و خطا می پندارد. به همین دلیل این گونه افراد بعد از چند گام کوچکی که در ابتدای مسیر بر می دارند به خاطر عدم پیشرفت، بعد از مدتی از مسیر درونی دل زده و مایوس می شوند، هرچند توهم پندار تا آخر عمر با آنها همراه است.

مولوی در مثنوی معنوی در دفتر اول، انسان را از توهم دانستن برحذر می دارد و بیان می کند که در راه شناخت خود و شناخت خداوند، هیچ آفتی بدتر از توهم کمال نیست. می فرماید:

هرکه نقص خویش را دید و شناخت// اندر استکمال خود ده اسبه تاخت
زان نمی پرد به سوی ذوالجلال // کو گمانی می برد خود را کمال
علتی بدتر ز پندار کمال // نیست اندر جان تو ای ذو دلال
(مثنوی معنوی - دفتر اول )

انسان وقتی وارد مسیر خودشناسی می شود، یکی از عواملی که می تواند او را در مسیر خودشناسی و خداشناسی به جلو ببرد، رهایی از دانستگی است.

توهم اینکه انسان هر چیزی را می داند، باعث می شود که خود را بی نیاز از مطالبی بداند که برای پیشرفتش در مسیر خودشناسی، ضروری است، زیرا توهم دانستن او را گمراه می کند.

توهم پندار با کمال واقعی تفاوت بزرگی دارد. انسان وقتی به طرف تکامل واقعی پیش می رود خود را هر لحظه نادان و نادان تر احساس می کند، در حالیکه در توهم پندار، انسان در تمام لحظات خود را حکیم تر و عالم تر احساس می کند.

"مهدی آذری"