«این‌طوری نمی‌شود. اصلا نمی‌فهمم. پولی که یک ماه برایش دویده‌ام چگونه این‌قدر سریع خرج شد؟ کلی برنامه داشتم که می‌خواستم این ماه انجام بدهم اما الان وضعیت طوری شده که باید پیاده به سر کار بروم تا ته‌مانده پولم تمام نشود.»
گروهی هستند که هنوز به آخر ماه نرسیده‌اند این جملات را می‌گویند. عده‌ای از افراد هم نقطه مقابل این گروه هستند ...
بودجه‌ریزی، گامی بزرگ در مدیریت مالی شخصی
«این‌طوری نمی‌شود. اصلا نمی‌فهمم. پولی که یک ماه برایش دویده‌ام چگونه این‌قدر سریع خرج شد؟ کلی برنامه داشتم که می‌خواستم این ماه انجام بدهم اما الان وضعیت طوری شده که باید پیاده به سر کار بروم تا ته‌مانده پولم تمام نشود.»
گروهی هستند که هنوز به آخر ماه نرسیده‌اند این جملات را می‌گویند. عده‌ای از افراد هم نقطه مقابل این گروه هستند.
«می‌خواهم ماشینم را عوض کنم و تا آخر ماه این کار را می‌کنم. دفعه قبل که به مرکز تفریحی رفتیم خیلی خوب بود. بهتر است برای هفته بعد برنامه سینما را داشته باشیم.»
فرض کنیم نماینده‌ای از این دو گروه داریم و هر دوی این افراد در یک سازمان کار می‌کنند. حقوق دریافتی هر دو نیز به‌طور تقریبی برابر است. چگونه میشود یکی از آنها به‌سختی ماه را به آخر می‌رساند اما شخص دیگر با خیال راحت خرج می‌کند و به همه برنامه‌های خود می‌رسد؟
پاسخ این سوال یک عبارت است؛ «بودجه‌ریزی».
بودجه چیست؟
باید میان درآمد و هزینه‌ها توازن برقرار کنیم. این توازن بودجه‌ریزی نام دارد. بودجه برنامه‌ای برای مدیریت منابع و مصارف پولی است. یک برآورد از درآمد و مخارج ما در دوره مشخصی از آینده. با این برنامه شما حواستان به خرج کردن پولتان است. اوضاع بدهی و مطالبات خود را هم بهتر می‌دانید.
بودجه برنامه‌ای برای مدیریت منابع و مصارف پولی است.
مخارجمان را بشناسیم
هر چیزی که برای آن پول می‌دهیم، هزینه است. اولین مرحله از بودجه‌نویسی دانستن میزان هزینه‌هایمان است. برای این کار یک ماه زمان نیاز داریم. البته هرچه زمان بیشتری صرف کنیم، تخمین دقیق‌تری برای نوشتن بودجه داریم.
برای اینکه بدانیم برای چه چیزی هزینه می‌کنیم، باید ریال به ریال مخارجمان را بنویسیم. داشتن یک جدول مانند جدولی که برایتان آماده کرده‌ایم، به نوشتن هزینه‌ها کمک می‌کند. اگر با کارت بانکی خرید می‌کنیم، رسید آنها را نگه داریم تا در فرصت مناسب آنها را بنویسیم.
جدول هزینه‌ها
تاریخ گروه توضیح مبلغ (ریال)
۱۳۹۶/۰۴/۰۱ مواد خوراکی خامه صبحانه ۱۴٫۰۰۰
۱۳۹۶/۰۴/۰۱ مواد خوراکی نان ۱۰٫۰۰۰
۱۳۹۶/۰۴/۰۱ حمل‌و‌نقل تاکسی ۲۰٫۰۰۰
در جدول بالا برای نمونه سه مورد از خریدها و هزینه‌های روز اول تیر ماه را نوشته‌ایم. ممکن است در یک روز تنها یک مورد برای یادداشت داشته باشیم و در روز دیگر چندین مورد، همه آنها را باید بنویسیم و نباید چیزی از قلم بیفتد. حواسمان باید به روزهای دیگر نیز باشد.
انواع هزینه
برای اینکه راحت‌تر برنامه‌ریزی کنیم، باید هزینه‌ها را بهتر بشناسیم. در حالت کلی هزینه‌ها به دو گروه ضروری و غیرضروری تقسیم می‌شوند.
هزینه ضروری ثابت: گروهی از هزینه‌ها هر ماه تکرار می‌شوند و مبلغ مشخصی را به خود اختصاص می‌دهند. اجاره خانه، بازپرداخت وام، شهریه مدرسه و مانند این هزینه‌ها در گروه هزینه‌های ضروری ثابت قرار می‌گیرند.
هزینه ضروری متغیر: هزینه‌هایی که هر ماه با ماه دیگر فرق دارند و حتی ممکن است در بعضی از زمان‌ها آن هزینه را نداشته باشیم.
از هزینه‌های ضروری نمی‌شود چشم‌پوشی کرد. بیشتر این گروه از هزینه‌ها به‌خاطر نیازهای ما هستند.
هزینه غیرضروری: هزینه‌‌ای است که واقعا به آن نیازی نیست و ما می‌توانستیم آن را نداشته باشیم. لوازم تزئینی، تنقلات و پوشاک اضافی از این نوع هزینه‌ها هستند. البته زمانی که به پوشاک نیاز داشته باشیم، جزء هزینه‌های ضروری حساب میشود. هزینه‌های غیرضروری در بیشتر موارد به‌خاطر علاقه ما به چیزی بوجود می‌آید؛ یعنی ممکن است از جلوی مغازه‌ای رد شویم و چشمان به کالایی بخورد. با اینکه به آن نیاز نداریم ولی به هر دلیلی ترغیب می‌شویم که آن را بخریم.
علاقه و نیاز، عوامل هزینه‌تراش
زمانی که به داخل مغازه می‌رویم با نگاه کردن به قفسه‌ها داخل مغازه به دنبال برطرف کردن نیازمان هستیم. در همین حین چشممان به اجناسی می‌خورد که شاید به آنها نیاز نداشته باشیم، اما دلمان می‌خواهد که آنها را هم بخریم.
جدول علایق و نیازها
علایق نیازها
خرید مجسمه تزئینی خرید کفش
خرید انواع بستنی خرید تخم‌مرغ
خرید چراغ زنون برای اتومبیل خرید لاستیک برای اتومبیل
اگر بدانیم آن چیزی که می‌خواهیم بخریم را نیاز داریم یا فقط رنگ و شکل آن دل ما را برده است، بهتر می‌توانیم هزینه‌هایمان را مدیریت کنیم. برای این کار جدول ساده دو ستونی به ما کمک می‌کند. در یک ستون علاقه و در ستون دیگر نیازهایمان را بنویسیم. حتی این کار باعث میشود ببینیم به چه چیزهایی علاقه داریم و شاید برای داشتن آنها هم برنامه‌ریزی کنیم.
منبع شیرین درآمد
درآمد به‌تنهایی لذت‌بخش است. تصور کنید که چند منبع درآمدی داشته باشید. این لذت را تنها در ذهن خود نگه ندارید. روی کاغذ بنویسید تا با هر بار دیدن آنها هم بیشتر خوشحال شوید و هم حواستان به آنها باشد. دستمزد و درآمد اجاره اموال از عمده‌ترین منابع درآمدی هستند.
پول، ریال، بودجه
همین الان دست به کار شوید
بودجه‌ریزی ما را در برنامه‌ریزی مالی کمک می‌کند. با بودجه‌ریزی می‌توانیم جلوی هزینه‌های اضافه را بگیریم. اگر برنامه‌ریزی خوبی داشته باشیم، نه‌تنها هزینه‌ها به‌خوبی پوشش داده می‌شوند بلکه می‌توانیم پس‌انداز هم داشته باشیم. باید به یاد داشته باشیم که پس‌انداز یک اصل مهم و لازم برای سرمایه‌گذاری است.
جدول بودجه خانوار
گروه: درآمد
گروه مبلغ برآورد شده (ریال) مبلغ حقیقی (ریال) تفاوت (ریال)
دستمزد ۲۱٫۰۰۰٫۰۰۰ ۱۹٫۹۷۰٫۰۰۰ ۱٫۰۳۰٫۰۰۰
اجاره‌بهای دریافتی از واحد مسکونی ۸٫۳۰۰٫۰۰۰ ۸٫۳۰۰٫۰۰۰ ۰
جمع زیرگروه‌های درآمد ۲۹٫۳۰۰٫۰۰۰ ۲۸٫۲۷۰٫۰۰۰ ۱٫۰۳۰٫۰۰۰
گروه: هزینه
تفریح و سرگرمی ۱٫۰۰۰٫۰۰۰ ۷۰۰٫۰۰۰ ۳۰۰٫۰۰۰
خرید از سوپر مارکت ۱۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ۹٫۱۰۰٫۰۰۰ ۹۰۰٫۰۰۰
لباس ۴٫۰۰۰٫۰۰۰ ۳٫۴۰۰٫۰۰۰ ۶۰۰٫۰۰۰
ملزومات اتومبیل ۲٫۰۰۰٫۰۰۰ ۱٫۸۰۰٫۰۰۰ ۲۰۰٫۰۰۰
جمع زیرگروه‌های هزینه ۱۷٫۰۰۰٫۰۰۰ ۱۵٫۰۰۰٫۰۰۰ ۲٫۰۰۰٫۰۰۰
مانده ۱۲٫۳۰۰٫۰۰۰ ۱۳٫۲۷۰٫۰۰۰
برای حسن ختام کار نمونه جدول بودجه خانوار را برای شما تهیه کرده‌ایم. در این جدول ما چند منبع درآمد و چند گروه هزینه نوشته‌ایم. البته هر خانواده متناسب با شرایط خودش می‌تواند به اقلام جدول اضافه کند.
در هر بخش، سه ستون وجود دارد. یک ستون یا عنوان «مبلغ برآوردشده» وجود دارد که مقدار پیش‌بینی ما از درآمد و هزینه‌هایمان در ماه را باید در این ستون بنویسیم. در ستون دوم «مبلغ حقیقی» را باید بنویسیم؛ یعنی درآمدی که به دست ما رسیده و هزینه‌هایی که انجام داده‌ایم را در این ستون می‌نویسیم. ستون آخر نیز تفاضل ستون اول و دوم است که ببینیم پیشبینیهای ما به چه میزان صحیح است. هر چقدر که این عدد کوچک‌تر باشد یعنی ما دید خوبی نسبت به اوضاع مالی خود داریم.
در سطر آخر جدول نیز مانده‌گیری می‌کنیم. مانده بودجه ما حاصل کم کردن هزینه‌ها از درآمد است. اگر مانده ما مثبت باشد، یعنی درآمد ما بیشتر از هزینه‌ها است. این یعنی می‌توانیم پس‌انداز داشته باشیم. اما اگر مبلغ مانده ما منفی شود، مجبوریم از پس‌انداز خود مصرف کنیم.