احتمال یافتن سیاره دیگری در منظومه شمسی

خفته در اعماق سرد و تاریک منظومه خورشیدی
 چندی پیش اخترشناسان اعلام کردند به این نتیجه رسیدند که سیاره‌ای بزرگ‌تر از زمین در اعماق تاریک و سرد منظومه شمسی مخفی شده است که تاکنون شناسایی نشده بود. به گفته آنان، این سیاره در مکانی بسیار دوردست و فراتر از مدار پلوتون قرار گرفته است. این سیاره (که از آن با نام «سیاره نهم» منظومه شمسی یاد می‌کنند)، در هنگام رصد اجرام «کمربند کوئی‌پر» کشف شد. حرکات غیرمعمول اجرام این کمربند، موجب کنجکاوی دانشمندان و پی‌بردن به وجود سیاره نهم شد. «کنستانتین باتیگن» و «مایک براون»، دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا، درباره کشف خود گفتند: «شواهد وجود سیاره‌ نهم، حاصل مدل‌سازی‌های ریاضی و شبیه‌سازی‌های کامپیوتری است». این دو اخترشناس اطمینان دادند که «سیاره نهم، واقعا وجود دارد».
طبق نتایج محاسبات اولیه، اندازه این سیاره ١٠ برابر زمین است که آن را به ابرزمین یا مینی‌نپتون تبدیل می‌کند. همچنین در شبیه‌سازی‌های انجام‌شده، مشخص شد که نزدیک‌ترین مسیر این سیاره به خورشید، ٢٠٠ تا ٣٠٠ بار دورتر از زمین به خورشید و دورترین مسیر آن به خورشید بین ٦٠٠ تا هزارو ٢٠٠ بار دورتر از مسیر زمین به خورشید است. در نتیجه یک گردش کامل آن به دور خورشید، بین ١٥ تا ٢٠ هزار سال زمینی طول می‌کشد. اما به‌تازگی دانشمندان دانشگاه ملی استرلیا اعلام کردند در پروژه‌ای که به کمک مردم عادی در حال انجام است، قصد دارند سیاره نهم منظومه شمسی را معرفی کنند. سیاره نهم منظومه شمسی به‌زودی از میان چهار کاندیدای دیگر و به کمک گروهی از مردم معرفی خواهد شد. در این پروژه جذاب، گروهی متشکل از ٦٠‌ هزار نفر از سراسر جهان به بررسی چهار ‌میلیون جرم فضایی پرداختند. آنها این چهار ‌میلیون جرم را به‌صورت کامل طبقه‌بندی کرده و نقش بسزایی در شناسایی آنها داشتند. این گروه چهار کاندیدای اصلی را برای عنوان سیاره نهم منظومه شمسی معرفی کردند که درنهایت یکی از این چهار کاندیدا به‌عنوان سیاره نهم انتخاب خواهد شد. پژوهشگران این طرح در هنگام بررسی اجرام کمربند کوئی‌پر، متوجه شدند که مدار برخی اجرام موجود در این کمربند، تحت‌تأثیر یک جرم فضایی شاخص، دستخوش تغییر می‌شود. این تغییرات نشانه روشنی مبنی بر وجود سیاره‌ای به اندازه نپتون در منظومه شمسی و جایی فراتر از پلوتون است. اما کشف آن بسیار دشوار است زیرا نور آن تقریبا یک‌هزارم نور پلوتون است.
کمربند کوئی‌پر
گفتنی است منطقه کمربند کوئی‌پر (Kuiper belt) از محدوده نپتون آغاز شده و در فاصله ٥٥ برابر دورتر از فاصله زمین تا خورشید (یعنی ٥٥ واحد نجومی یا AU) به پایان می‌رسد. دانشمندان درحال‌حاضر با افزایش تعداد اجرام یخی در این منطقه روبه‌رو هستند و اجرام متعددی در ابعاد پلوتون در این منطقه شناسایی شده‌اند. در کمربند کوئی‌پر، اجسام کوچک یخی فراوانی وجود دارد. این منطقه به افتخار «جرارد کوئي‌پر» (ستاره‌شناس هلندی-آمریکایی) نام‌گذاری شده‌ است و شامل صدها‌میلیون جسم فضایی است که گمان می‌رود بقایای سیارات بیرونی در هنگام تشکیل است. برخی از دنباله‌دارها از کمربند کوئی‌پر سرچشمه می‌گیرند. کمربند کوئی‌پر کمربندی شبیه یک بیضی یا دایره است و حدود ٤,٥ تا ٧.٥‌میلیارد کیلومتر (٣٠ تا ٥٠ واحد نجومی) از خورشید فاصله دارد و شکل‌گیری آن مانند شکل‌گیری کمربند سیارک‌ها بوده ‌است. اجرام موجود در کمربند سیارک‌ها عمدتا از فلز و سنگ ساخته شده‌ است، اما اجسام کمربند کوئی‌پر تقریبا یا به‌طور کامل از تکه‌های یخی مواد مختلف ساخته شده‌اند. علاوه بر آب یخ‌زده، این اجرام از آمونیاک و هیدروکربن‌های مختلف ازجمله متان ساخته شده‌اند. اگرچه دانشمندان بخش کوچکی از اجسام کمربند کوئی‌پر را کشف کرده‌اند، اما بر این باورند که اجسام فضایی بسیار دیگری در این منطقه وجود دارد. برخی از اشیای این کمربند مانند پلوتون (که بزرگ‌ترین جسم این منطقه است)، بزرگ هستند. جرم بسیاری از اجرام دیگر موجود در این منطقه نیز در حدود جرم پلوتو است، برای مثال اندازه ماکی‌ماکی و هائومیا بسیار نزدیک به اندازه پلوتون است. برخی از اجسام کمربند کوئی‌پر ازجمله پلوتون و هائومیا دارای ماه هستند.
سیارات منظومه خورشیدی
گفتنی است منظومه شمسی یا خورشیدی هشت سیاره به نام‌های تیر (عطارد)، ناهید (زهره)، زمین، بهرام (مریخ)، هرمز (مشتری)، کیوان (زحل)، اورانوس و نپتون و پنج سیاره کوتوله تاکنون شناخته‌شده (سرس، پلوتو، هائومیا، ماکی‌ماکی و اریس) دارد. البته تا سال ٢٠٠٦ منظومه شمسی ما ٩ سیاره داشت و پلوتون نهمین سیاره منظومه شمسی بود، اما در آن سال، با تنظیم قاعده تازه‌ای، نام پلوتون، از فهرست سیاره‌های منظومه شمسی حذف شد و به فهرست دسته تازه تعریف‌شده «سیاره‌های کوتوله» اضافه شد. پلوتون سیاره کوتوله بزرگی در کمربند کوئی‌پر است که قبلا آن را به‌عنوان بیرونی‌ترین و کوچک‌ترین سیاره منظومه شمسی در نظر می‌گرفتند. اتحادیه بین‌المللی اخترشناسی ماه آگوست سال ٢٠٠٦، با ارائه طبقه‌بندی جدید اجرام آسمانی، پلوتون را از فهرست سیارات حذف‌ کرد و در طبقه سیارات کوتوله قرار داد. پلوتون از گازهایی مانند نیتروژن و کربن دی‌اکسید به صورت یخ ساخته شده ‌است.
تعریف سیاره
اما چرا پلوتون را از فهرست سیاره‌های منظومه شمسی خارج کردند؟ با توجه به تعداد زیاد اجرامی که هرروزه در منظومه شمسی کشف می‌شد، مشکلاتی در اطلاق عنوان سیاره به اجرام این منظومه پدید آمد و درنهایت هم دانشمندان تصمیم گرفتند تعریف دقیق‌تری برای اصطلاح «سیاره» تعریف کنند. طبق تعریف جدید، به‌صورت کلی سیاره یک جرم آسمانی است که در حرکتی مداری به دور یک ستاره یا بقایای ستاره‌‌ای می‌گردد و دارای شرایط زیر است:
١- جرم آن به اندازه‌ای است که تحت‌تأثیر نیروی گرانش خود گِرد شود.
٢- جرمش آن آن‌قدر زیاد نیست که سبب هم‌جوشی حرارتی هسته‌‌ای شود.
٣- همسایگی خود را از سیارک‌ها پاک‌سازی کرده‌ باشد.
حال باید دید سیاره جدید که قرار است از میان دیگر کاندیداها به‌عنوان سیاره نهم منظومه شمسی معرفی شود، دارای ویژگی‌های بالا خواهد بود یا اینکه پژوهشگران قصد دارند در ادامه، باز هم تعریف جدیدی از سیاره ارائه دهند.
نام‌گذاری این سیاره
هنوز به‌طور رسمی نامی برای این سیاره انتخاب نشده است، چراکه تا زمانی که به‌طور کامل وجود آن تأیید نشود، نمی‌توان نامی را روی این سیاره گذاشت. برای اثبات قطعی وجود این سیاره، باید تصاویر آن را دید. بعد از آن IAU (اتحادیه بین‌المللی اخترشناسان) نامی را برای آن انتخاب می‌کند. برای انتخاب این نام، نظر کاشفان سیاره نهم نیز بسیار مهم خواهد بود.
ویژگی‌های سیاره نهم
ویژگی‌های اصلی هر سیاره عبارت‌اند از مدار، اندازه و ترکیب آن. در ادامه ویژگی‌های احتمالی سیاره نهم را با هم بررسی می‌کنیم.
مدار: گفته می‌شود سیاره نهم در مداری بیضی‌شکل به دور خورشید می‌گردد. چرخش این سیاره در مدار خود، احتمالا ١٠ تا ٢٠‌ هزار سال زمینی طول می‌کشد. دانشمندان می‌گویند اگر وجود این سیاره اثبات شود، یک کاوشگر امروزی می‌تواند بعد از گذشت ٢٠ سال به آن برسد.
اندازه: اندازه و جرم سیاره مورد بحث احتمالا ٩ تا ١٠ برابر زمین و قطر آن نیز دو تا چهار برابر زمین است.
ترکیب و جنس: گفته می‌شود جنس این سیاره مانند نپتون و اورانوس، مخلوطی از سنگ، یخ و گاز باشد.